زاغ بور (زاغ ايرانی)

انگلیسی: Pleske'sGground Jay
فرانسوی:Tterrestre  Geai
لاتین: Podoces Pleskei

مشخصات زاغ بور
24 سانتی متر؛ پرو بالش به طور كلی نخودی مایل به صورتی است با لكه های سیاه كوچك بین قاعده ی منقار و چشم و یك لكه بزرگ سیاه در قسمت بالای سینه. بالها و دم زاغ بور به طور كلی سیاه  و دارای دو نوار بالی است كه یكی باریك و دیگری پهن می باشد و در سراسر طول بال امتداد  دارد. به زحمت می توان آن را وادار به پرواز كرد. حتی هنگام احساس خطر نیز دویدن را ترجیح می دهد. به چكاوك هدهدی یا هدهد بیشتر شباهت دارد تا به یك زاغ.
زاغ بور مانند کلاغ‌سانان بذر گیاهان را جمع‌آوری و پنهان می‌کند تا زمستان یا هنگام کمبود غذا ذخیره‌ای داشته باشد، اما همانند همنوعانش جای بسیاری از دانه‌ها را فراموش می‌کند و به این ترتیب باعث انتشار بذرها و رویش گیاهان می‌شود.
زاغ بور می تواند به عنوان یكی از مهمترین مظاهر طبیعت ایران زمین بیش از پیش به جهانیان معرفی شود و مشتاقان بسیاری را به سوی كویر مركزی ایران گسیل دارد اما كارشناسان معدودی این پرنده و ویژگی های آن را مورد بررسی قرار داده اند.

زیستگاه و تولید مثل زاغ بور
استپ های بیابانی وسیع؛ بیابانهای ماسه ای با گیاهان پراكنده و دشت های پوشیده از گیاهان قیچ (Zygophyllum). زاغ بور لانه‌‌اش را در میان بوته‌های بیابانی می‌سازد و کف لانه را با پشم گوسفند، الیاف گیاهی و گل می‌پوشاند. این پرنده اواسط اسفند ماه، زمانی که هنوز سردی زمستان در دشت می‌وزد، 4 تا 6 عدد تخم شیری رنگ خالدار می‌گذارد. جوجه‌ها پس از حدود 20 روز سر از تخم بیرون می‌آورند، البته با چشم‌های بسته و جالب‌تر آن که بدنشان بدون پر است. لارو پروانه‌ها غذای اصلی این جوجه‌ها را تشکیل می‌دهد. جوجه‌ها تقریبا پس از 15 روز از لانه بیرون می‌آیند تا همراه پدر و مادرشان روی زمین بدوند و زندگی ویژه این پرنده منحصربه‌فرد ایرانی را بیاموزند.
برای دیدن زاغ بور به دشت‌های مرکزی ایران سفر کنید؛ بویژه در اوایل تابستان و پاییز بسیار فصل‌های مناسبی است حتی این پرنده‌ها به کنار جاده می‌آیند زیرا عادت کرده‌اند به تغذیه از غذاهایی بپردازند که مسافران در حاشیه جاده از خودروها‌ بیرون می‌ریزند.

رفتارهای زاغ بور و انسان
رفتار زاغ بور به راستی غریب است. بیشتر وقت‌ها در حال دویدن است. بعضی از آنها با دیدن انسان یا خودرو احساس خطر کرده و فرار می‌کنند اما برخی دیگر ترس چندانی از انسان ندارند، البته فاصله ایمنی را رعایت می کنند. رفتارها و تعامل ویژه «زاغ بور» با انسان‌ها و چوپان‌ها باعث شده از او با عنوان «خروس گله» یاد کنند. این پرنده از نظر چوپانان، خوش‌یمن محسوب می‌شود.
زاغ بور صدایی دلنشین و آهنگین دارد که این ویژگی بر جذابیتش افزوده است. زمانی که آواز ریز ممتد و پشت سر هم این پرنده نظرتان را جلب کرد مطمئن باشید دارد با آوازش شما را از لانه‌ خود دور می‌کند و پرهای سرش را مانند تاج باز کرده دمش را نیز می‌گسترد و برشاخه بلند آنقدر جلب نظر می‌کند تا احتمال خطر از لانه و جوجه‌هایش دور شوند.

پراكندگی
زاغ بور پرنده ای است كه بومی نقاط خاصی از ایران است و در منطقه مختص خود از پراكندگی نسبتا خوبی برخوردار است. زاغ بور پرنده‌ای قلمروطلب است. وقتی در محدوده‌ای یک جفت از این پرندگان مشاهده شد باید مطمئن بود که به شعاع 500 متری نمی‌توان زاغ بور دیگری دید.
به طور کلی حوزه پراکنش آن از شمال به استان خراسان و سمنان و از جنوب هم تا شمال کرمان و سیستان است. تعداد دقیق این پرنده مشخص نیست اما ذخیره‌گاه زیستگاه توران بیشترین تعداد این پرنده را در خود جای داده است. زاغ‌بور در قلب بیابان‌ها زندگی می‌کند و دسترسی به آن آسان نیست.
متاسفانه با این‌که گونه زاغ بور تنها پرنده خاص ایران است ولی در مورد آن اطلاعات زیادی در دسترس نیست. شاید یکی از دلایل این باشد که در بیابان‌های دور از آبادی و کم دسترس زندگی می‌کند و با جثه کوچکی که دارد کمتر به چشم‌ می‌آید و مطالعه رفتارهایش برای محققان سخت شده است.
همین اندک مطالعات پراکنده درباره این پرنده نشانگر آن است که از وضعیت زیستی، جمعیت و حتی پراکنش قطعی زاغ بور اطلاع چندانی در دست نیست و نمی‌توان اظهارنظر قطعی کرد. اگرچه به نظر می‌رسد خطری جدی نسل این پرنده را تهدید نمی‌کند، اما همین بی‌اطلاعی و کم اطلاعی، می‌تواند دلیل منطقی برای هراس طبیعت‌دوستان از خطر انقراض احتمالی این پرنده خوش‌یمن و منحصربه‌فرد ایران باشد.

پرندگان ايران