شهرستان فردوس
شهرستان فردوس به مركزيت شهر فردوس، در شمال استان خراسان جنوبی و بین ۳۹-۳۲ درجه تا ۴۲-۴۳ درجه عرض شمالی و ۵-۷۵ تا ۵۵-۵۸ درجه طول شرقی واقع شده‌است. این شهرستان، از شمال به شهرستان‌های بردسکن و گناباد، از شرق به شهرستان‌های گناباد و سرايان و از جنوب و غرب به شهرستان طبس محدود می‌شود. مساحت شهرستان ۱۳٬۲۷۷ کیلومتر مربع است.
پیشینه شهرستان تا امروز
این شهرستان در سال ۱۳۲۹ پس از افزایش شهرستان‌های استان خراسان از ۷ شهرستان به ۱۱ شهرستان، همزمان با شهرستان‌های نیشابور، کاشمر و درگز تأسیس گردید. شهرستان فردوس در ابتدا مشتمل بر بخش‌های مرکزی، طبس و بشرویه بود. در سال ۱۳۳۵، بخش طبس از شهرستان فردوس جدا شده و به صورت شهرستان درآمد و همچنين بخش سرایان نيز از بخش مرکزی جدا شده و به يك بخش مستقل تبديل شد.[۳] پس از تقسیم استان خراسان به سه استان در سال ۱۳۸۴، بخش سرایان از این شهرستان جدا شده، به شهرستان تبدیل شد و به استان خراسان جنوبی ملحق گردید. تا سال ۱۳۸۶، شهرستان فردوس متعلق به استان خراسان رضوی بود كه در اين زمان طی مصوبه دولت به استان خراسان جنوبی ملحق گرديد. اين موضوع، واكنش‌ها و مخالفت‌های شديدی را در بين مردم در پی داشت. در حال حاضر اين شهرستان، شامل بخش‌های مرکزی و بشرویه بوده و متعلق به استان خراسان جنوبی می‌باشد.
مشخصات كلی شهرستان
اين شهرستان، دارای ۳ شهر فردوس، بشرویه و اسلامیه و شامل ۶ دهستان به نام‌های باغستان، برون و حومه در بخش مرکزی و ارسک، رقه و علی‌جمال در بخش بشرویه است. همچنين این شهرستان، تعداد ۷۷۱ آبادی دارد که از این میان، ۱۶۲ روستا دارای سکنه می‌باشند. بر اساس سرشماری عمومی نفوس ومسكن در سال ۱۳۷۵، جمعیت اين شهرستان با احتساب بخش سرایان ۸۶٬۶۲۵ نفر بوده كه پس از انتزاع بخش سرایان و بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵، جمعیت آن بالغ بر ۶۳٬۴۹۷ نفر بوده است.[۱] ساكنين اين شهرستان ‌۱۰۰% از نژاد آریایی و قوم پارس هستند. میزان باسوادی شهرستان فردوس، ۹۳٫۵% است كه بسیار بالاتر از میانگین كشور و استان می‌باشد. شهرستان فردوس، از جمله شهرستان‌های تاريخی کشور است که از ۱۸۰ اثر تاریخی شناسایی شده در آن، تاکنون ۳۵ اثر به ثبت آثار ملی رسیده‌اند.
ویژگی‌های اقلیمی
این شهرستان با توجه به موقعیت جغرافیايی و عدم وجود توده‌های مرطوب و کوهستان‌های مناسب و به علت مجاورت با دو کویر مرکزی و نمک دارای آب و هوای صحرايی، خشک و کم‌باران می‌باشد. میانگین میزان بارندگی این شهرستان در حدود ۱۵۵ میلی‌متر است. این شهرستان به لحاظ وسعت زیادش از نظر آب و هوایی دارای دو منطقه متفاوت است:
مناطق کوهپایه‌های شمالی که معمولاً دارای زمستان‌های بسیار سرد و تابستان‌های معتدل می‌باشد که شهرهای فردوس و اسلامیه تقریباً در این ناحیه قرار دارند و علت وجود این آب و هوا عمدتاً کوهستانی و مرتفع بودن آن است.
قسمت روستاهای داخل کویر بخش بشرویه، این منطقه دارای تابستان‌های فوق العاده گرم و خشک می‌باشد به طوری که در اغلب ساعات روز درجه حرارت در بخش بشرویه متجاوز از ۴۰ درجه سانتی گراد می‌شود. متوسط بارندگی در این ناحیه ۱۰۰ میلی متر در سال است. یکی از مشخصه‌های آب و هوایی منطقه کویری بشرویه اختلافات زیاد درجه حرارت بین روز و شب است که این اختلاف گاه به ۲۳ درجه سانتی‌گراد می‌رسد.
وضعيت کشاورزی
با توجه به میزان بارندگی کم در این شهرستان، عمده زمین‌های کشاورزی به صورت آبی می‌باشند. کل سطح زیر کشت این شهرستان در حدود ۵۷٬۰۰۰ هکتار می‌باشد که در حدود ۲۷٬۰۰۰ هکتار آن در بخش مرکزی و بقیه در بخش بشرویه واقع شده‌اند. از این میان، تنها نزدیک به ۸٬۰۰۰ هکتار که در بخش مرکزی واقع شده‌اند، به صورت دیم بوده و بقیه آبی می‌باشند. همچنین مهمترین محصولات باغی اين شهرستان، انار و پسته هستند که میزان توليد انار و پسته در این شهرستان در سال ۱۳۸۴، به ترتيب ۱۶۱۰ و ۱۰۸۶ تن بوده است. به علاوه، در سال ۱۳۸۴، ۱۱ تن زعفران خشک در این شهرستان تولید شده است.
پوشش گیاهی
با توجه به میزان بارش کم، درجه حرارت بالا، جنس خاک و سایر شرایط طبیعی و جغرافیایی در شهرستان فردوس، پوشش گیاهی از نوع استپی است که بر حسب میزان رطوبت تغییر می‌کند و این پوشش در قسمت‌های شمالی و مرتفع انبوه بوده و تبدیل به مراتع می‌شود. مهمترین گیاهان استپی شهرستان عبارتند از: خارشتر، گون، گز، قیچ، تاغ، تریخ، اسپند و شورکده که اغلب از نوع گیاهان سازگار به شوری می‌باشند. ویژگی عمده تمامی این ناحیه .بودن پوشش گیاهی آن است که به ندرت بیش از یک سوم خاک را می‌پوشاند. در بین گیاهانی که به طور طبیعی رشد می‌کنند، گیاهانی که مصرف دارویی دارند در منطقه یافت می‌شوند که بعضی از این گیاهان عبارتند از ختمی، بادیان، ترنجبین، زرشک، زیره، خارخشت، شوید، کلپوره، کاسنی و بارهنگ.
محصولات فردوس
از مهمترین صنایع دستی شهرستان فردوس می‌توان پارچه بافی (تون بافی)، سفالگری، برک بافی، قالی، گلیم، نمد مالی، مشبک و معرق کاری را نام برد.
محصولات و سوغات اصلی منطقه را انار، زعفران، بادام، پنبه، گردو، انواع کشک، قره قروت و زیره تشکیل می‌دهد. پسته نیز از جمله محصولات شهرستان فردوس است که در انواع مختلف: کله قوچی، آحمد آقایی، محلی، فندقی و سایر انواع مختلف تولید می‌شود.